4. Uitkomst septembercirculaire 2022

Samengevat is de uitkomst van de septembercirculaire als volgt:

+ is nadeel: hogere uitgaven/lagere inkomsten
- is voordeel: lagere uitgaven/hogere inkomsten
bedragen x € 1.000

Belangrijkste punten uit de circulaire zijn:  

Algemene ontwikkelingen:

• Het kabinet heeft de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) het voorstel gedaan om het volumedeel van het accres voor 2022-2025 vast te zetten op de stand van de voorjaarsnota 2022. De VNG heeft met dit voorstel ingestemd. Dit betekent dat het accres in die jaren niet meer daalt / stijgt en dus niet meer afhankelijk is van de hoogte van de rijksuitgaven. Alleen de prijsontwikkeling wordt nog wel aangepast. Concreet betekent dit dat de onderputting die we bij de meicirculaire 2022 hadden opgenomen ter hoogte van € 1,2 miljoen in 2022 oplopend tot € 6,2 miljoen in 2025 kan vervallen. Dit betekent ook dat we de komende jaren geen plussen meer kunnen verwachten. De ervaring is ook dat de prijsontwikkeling binnen de circulaires onvoldoende is om de daadwerkelijke inflatie op te vangen, dus ook dit is daarbij een risico.
• Hogere rijksuitgaven leiden tot hogere accressen. De meicirculaire 2022 was gebaseerd op de landelijke voorjaarsnota. Hierin zaten alle effecten uit het coalitieakkoord Rutte IV en ook zaten er hogere rijksuitgaven in als gevolg van defensie, opvang vluchtelingen, inflatie, koppeling OAW. Dit gaf flink hogere accressen. Al vele jaren is de systematiek binnen de algemene uitkering “samen de trap op- samen de trap af”. Dit betekent praktisch gezien dat als het Rijk meer geld uitgeeft de gemeenten ook extra geld ontvangen (en andersom). Tot en met het jaar 2025 wordt deze systematiek gehanteerd, wat betekent dat door de rijksuitgaven het positief is voor gemeenten. Het Rijk heeft echter eenzijdig besloten om vanaf het jaar 2026 deze systematiek los te laten en het accres “af te toppen”. Dit betekent een fors nadeel in 2026 ten opzichte van het jaar 2025. Met een onafhankelijke begeleider wordt er in de toekomst gewerkt aan een nieuwe financieringssystematiek voor 2026 en verder. “Het ravijn” wordt versterkt doordat de zogenaamde opschalingskorting tot en met het 2025 verdwijnt, maar dat deze in 2026 weer terugkomt. Dit is een nadeel van ruim € 3,5 miljoen voor onze gemeenten in 2026.
• Ter compensatie van dit ravijnjaar in 2026 stelt het kabinet nu eenmalig een bedrag van € 1 miljard extra beschikbaar in 2026. Dit is voor ons een bedrag van eenmalig € 4,8 miljoen. In deze begroting houden we voor het jaar 2026 rekening dat 75% van het effect van de septembercirculaire structureel is. Dit is een bedrag van € 3,4 miljoen. Dit percentage sluit aan bij de systematiek die eerder is gehanteerd bij de budgetten voor jeugdzorg.

Energietoeslag
Landelijk is besloten om in 2023 nogmaals € 1.300 energietoeslag uit te keren voor mensen die leven van 120% van het sociaal minimum. We ontvangen in de septembercirculaire extra middelen om de toeslag in 2022 te verhogen van € 800 naar € 1.300 (€ 2,8 miljoen). Later ontvangen we nog een bedrag om ook deze toeslag in 2023 (of deels in 2022) uit te betalen. Ons beleid is nu om deze toeslag uit te keren voor mensen die leven van 130% van het minimum. Het is logisch om dit beleid voort te zetten als we ook in 2023 deze toeslag uitkeren. Eventuele tekorten die hierdoor ontstaan ten opzichte van de rijksuitkering betalen we uit onze algemene reserve (noodfonds).

Jeugdzorg

Er ligt nog geen definitief besluit vanuit het kabinet over de financiering van jeugdhulp. Het kabinet heeft via de meicirculaire incidenteel geld beschikbaar gesteld voor het jaar 2023. Het kabinet gaat met gemeenten en andere relevante partijen verder in gesprek over de Hervormingsagenda Jeugd, die moet bestaan uit een combinatie van een set van maatregelen en een financieel kader waarmee een structureel houdbaarder jeugdstelsel wordt gerealiseerd. Het kabinet zal bij het afsluiten van de Hervormingsagenda ook besluiten over de extra middelen voor 2024 en verder die aan gemeenten beschikbaar gesteld worden, waarbij het advies van de Commissie van Wijzen het uitgangspunt vormt. De gelden voor 2024 en verder zijn dus nog niet definitief. Vandaar dat we voorstellen om dezelfde lijn te blijven hanteren als vorig jaar en 75% van de bedragen uit de hervormingsagenda te blijven ramen.

Compensatiepakket COVID-19

Het Rijk geeft aan dat de inkomstenderving over het jaar 2021 wordt afgerekend in de decembercirculaire 2022. Daarnaast ontvangen we voor SW bedrijven nog een bedrag van € 96.000 voor de periode 1 januari tot 1 april 2022. Dit betalen we door aan IBN.

De belangrijkste verklaringen van de stijging van de algemene uitkering zijn:

Vervallen “onderuitputting accres 20%”
Zoals eerder toegelicht kan de risicopost die we bij de meicirculaire 2022 hadden opgenomen vervallen. Dit betekent een voordeel ten opzichte van de meicirculaire van € 1,2 miljoen in 2022 oplopend tot € 6,2 miljoen in 2025. Het volumedeel van het accres is voor de jaren 2022-2025 vastgezet op de stand van de voorjaarsnota 2022. Alleen de prijsontwikkeling wordt nog wel aangepast.

Eenmalige rijksbijdrage financieringssystematiek
Ter compensatie van dit ravijnjaar in 2026 stelt het kabinet eenmalig een bedrag van € 1 miljard extra beschikbaar in 2026. Dit is voor ons een bedrag van eenmalig € 4,8 miljoen.

Energietoeslag
Landelijk is besloten om in 2022 en nu ook extra in 2023 € 1.300 energietoeslag uit te keren voor mensen die leven van 120% van het sociaal minimum. We ontvangen in de septembercirculaire extra middelen om de toeslag in 2022 te verhogen van € 800 naar € 1.300 (€ 2,8 miljoen). Plus een correctie van € 0,4 miljoen omdat de toeslag in de meicirculaire foutief berekend was. Later ontvangen we nog een bedrag om ook deze toeslag in 2023 (of deels in 2022) uit te betalen.

Sociale werkbedrijven (COVID-19)
Voor het opvangen van exploitatietekorten voor de periode 1 januari tot 1 april 2022 ontvangen we € 96.000. Dit betalen we in 2022 door aan IBN.

Invoeringskosten omgevingswet
Het Rijk draagt € 150 miljoen bij aan de transitiekosten gekoppeld aan de invoering van de omgevingswet. Dit is voor ons een bedrag van € 728.000.

Dichterbij dan je denkt
Het actieplan ‘Dichterbij dan je denkt’ van het ministerie van SZW beoogt om op korte termijn de krappe arbeidsmarkt te benutten om mensen die nu langs de kant staan naar (parttime) werk of een leerwerkplek te begeleiden. Het ministerie van SZW wil ook arbeidsmarktregio’s in staat stellen om bij te dragen aan het actieplan. Doelstelling van de decentralisatie-uitkering is om de match tussen werkgevers en werkzoekenden uit het onbenut arbeidspotentieel te intensiveren. De decentralisatie-uitkering wordt verstrekt aan de centrumgemeenten van de arbeidsmarktregio’s (’s-Hertogenbosch) en bedraagt € 478.000.

Asiel (Inburgering)
We ontvangen een bedrag van € 104.000 in 2022, € 227.000 in 2023 en € 177.000 in 2025 voor inburgering. Door de hogere instroom van inburgeraars zijn deze gelden beschikbaar gesteld zodat gemeenten in staat zijn alle inburgeraars passende ondersteuning te bieden.

Leerlingenvervoer Oekraïne
We ontvangen € 41.000 voor het organiseren van leerlingenvervoer voor vluchtelingen uit Oekraïne. Uit de Oekraïne komen mensen naar Nederland, waaronder veel kinderen en jongeren onder de 18 jaar. We zien dat scholen en gemeenten enorme inspanningen leveren om deze leerlingen onderwijs te bieden, waaronder in sommige gevallen ook het vervoer naar school. Het Kabinet stelt hiervoor extra geld beschikbaar.

Maatschappelijke begeleiding
We ontvangen € 199.000 voor maatschappelijke begeleiding van inburgeringsplichtige asielmigranten en hun gezinsleden.

Wet Kwaliteitsborging bouwen
We ontvangen een bedrag van €119.000 in 2022 en structureel € 49.000 in het kader van de voorbereidingen die we moeten treffen tot de inwerkingtreding van de Wet kwaliteitsborging voor het bouwen (Wkb). De Wkb heeft als doel de bouwkwaliteit en het bouwtoezicht te verbeteren door inschakeling van private kwaliteitsborgers. Onder deze wet zullen kwaliteitsborgers zorgdragen voor het voldoen aan de bouwtechnische regels. Deze taken vervallen hiermee bij gemeenten die overigens wel het bevoegd gezag blijven houden. Tegelijkertijd wijzigen bepaalde wettelijke taken en krijgen gemeenten er extra wettelijke taken bij, zoals registratie en beoordeling van de Wkb-meldingen.

Plafond BTW compensatiefonds
Gemeenten kunnen (voor een groot deel) kosten van BTW declareren bij het BTW compensatiefonds. Dit fonds heeft landelijk gezien een plafond. Wordt er minder BTW gedeclareerd, dan wordt het verschil toegevoegd aan de algemene uitkering. Wordt er meer BTW gedeclareerd dan wordt dit ten laste van de algemene uitkering gebracht. Er is een extra voorschot opgenomen wat voor ons € 941.000 miljoen voordelig uitvalt in 2022. Structureel ramen we  € 60.000 extra. In de meerjarenbegroting gaan we uit van het landelijke gemiddelde over laatste 6 jaar wat steeds is uitgekeerd aan gemeenten.

Overige ontwikkelingen

Binnen de overige ontwikkelingen treden diverse effecten op door onder andere:

• Ontwikkeling accres (prijsontwikkeling)
• Bijdrage centrale financiering digitale infrastructuur (GDI)
• Minder structurele gelden maatschappelijke opvang (€ 26.000)
• Minder gelden beschermd wonen in 2023 (€ 50.000)
• Participatie: IPS regeling (korting op budget door gemeentelijke bijdrage aan subsidie GGZ) (€ 55.000).
• Aanpassing aantallen maatstaven en nieuwe maatstaven
• Diverse overige mutaties.

De septembercirculaire 2022 laat ten opzichte van de meicirculaire 2022 voor alle jaren een stijging zien.
Van deze bedragen moeten we diverse bedragen afzonderen voor specifieke onderwerpen. Afzonderen als we voor specifieke beleidsvelden extra geld krijgen, maar ook afzonderen in gevallen dat we gekort worden op specifieke beleidsvelden. Dit geeft het volgende beeld:

Toelichting Af te zonderen posten

Van de uitkomsten van de septembercirculaire moeten we nog diverse bedragen apart zetten voor specifieke onderwerpen. Onderstaand een opsomming (voor de toelichting verwijzen we naar de eerdere analyse).  We zetten gelden apart voor:

• Energietoeslag 2022: € 3,2 miljoen extra voor het jaar 2022;

• Sociale werkbedrijven (COVID-19): € 96.000 in 2022;
• Invoeringskosten omgevingswet: € 728.000 in 2022;
• Asiel (Inburgering): € 104.000 in 2022, € 227.000 in 2023 en € 177.000 in 2025;
• Leerlingenvervoer Oekraïne: € 41.000 in 2022;
• Maatschappelijke begeleiding van inburgeringsplichtige  asielmigranten en hun gezinsleden: € 199.000 in 2022;
• Wet Kwaliteitsborging bouwen: € 119.000 in 2022 en structureel € 49.000;
• Maatschappelijke opvang: € 26.000 structureel minder vanaf 2022;
• Participatie: IPS regeling (korting op budget door gemeentelijke bijdrage aan subsidie GGZ): - € 55.000.
• Beschermd wonen: verlaging budget met € 50.000 in 2023;
• Wet Open Overheid: € 18.000 in 2026.